Czujniki, które ratują życie. Dlaczego warto mieć w domu czujkę dymu i czadu

Każdego roku w Polsce setki osób tracą zdrowie, a dziesiątki — życie — w wyniku pożarów lub zaczadzenia. Większości tych tragedii można by uniknąć, gdyby w domach i mieszkaniach znajdowały się proste, niedrogie urządzenia ostrzegające przed dymem lub tlenkiem węgla. Czujki dymu i czadu nie zapobiegają samym zdarzeniom, ale dają to, czego w krytycznej chwili brakuje najbardziej — czas na reakcję.

Sekundy, które decydują o życiu

Dym, który pojawia się już w początkowej fazie pożaru, może uśpić czujność domowników i w ciągu kilku minut odciąć drogę ucieczki. Co roku aż 60–70% ofiar pożarów ginie nie od ognia, lecz od trujących gazów — takich jak tlenek węgla, chlorowodór czy cyjanowodór — powstających w wyniku spalania i rozkładu termicznego. Czujki dymu, choć nie są w stanie zapobiec pożarowi, potrafią zareagować, zanim zrobi to człowiek. Ich donośny alarm daje szansę na szybkie opuszczenie domu lub ugaszenie ognia w zarodku. Badania prowadzone w Wielkiej Brytanii i USA dowodzą, że obecność takich urządzeń redukuje ryzyko śmierci nawet o 40 procent.

Gdzie najlepiej instalować czujki

Państwowa Straż Pożarna wskazuje 3 główne zasady rozmieszczenia czujek dymu:

1. Jeżeli dom ma 1 kondygnację należy zainstalować pierwszą (podstawową) czujkę pożarową w korytarzu lub holu pomiędzy sypialnią a pokojem wypoczynkowym. Czujkę należy umieścić jak najbliżej pokoju wypoczynkowego. Należy upewnić się czy będzie ona słyszalna w każdej części domu, nawet przy zamkniętych drzwiach.
2. Jeżeli dom jest bardzo duży, a korytarze lub hol są szerokie, jedna czujka będzie niewystarczająca. W domu, w którym znajduje się więcej niż 1 sypialnia, czujka powinna być ulokowana pomiędzy sypialniami i pokojem wypoczynkowym.
3. Jeżeli dom ma więcej niż 1 kondygnację najlepszym miejscem dla umieszczenia czujek dymu jest hol na parterze, w pobliżu klatki schodowej, ponieważ właśnie tam istnieje największe prawdopodobieństwo wykrycia pożaru. Druga czujka powinna być zainstalowana na schodami w wyższej kondygnacji, ponieważ pierwsza czujka mogłaby nie wykryć pożaru na 1 piętrze.

Sposób instalowania czujki tlenku węgla:

Czujkę czadu trzeba z pewnością umieścić w pomieszczeniu, gdzie czad może być wytworzony (kotłownie, łazienki z podgrzewaczami gazowymi wody i kuchnie z piecykami gazowymi, pomieszczenia z kominkami itp.). Czujnik czadu nie powinien być raczej umieszczany na suficie, bo czad (po ochłodzeniu) z reguły utrzymuje się w dolnych i środkowych częściach pomieszczeń. Dlatego z reguły najlepiej montować czujnik czadu na ścianie na wysokości wzroku stojącego człowieka ok. 1,5-1,9 metra od podłogi.

Ważna też jest odległość czujnika od jego potencjalnego źródła (np. kotła, piecyka, kominka), najlepiej by wynosiła ona ok. 2 metrów (1-3 m) w linii prostej (mierzonej w poziomie) od urządzeń mogących być źródłem tlenku węgla. Co ważne, czujki tlenku węgla nie należy umieszczać przy kratce wentylacyjnej, ani jej zasłaniać. W kotłowniach czujnik czadu najlepiej zamontować w takim miejscu, aby sygnał można było usłyszeć również w innych pomieszczeniach.

Cichy zabójca – tlenek węgla

Zupełnie inne, choć równie groźne zagrożenie stanowi czad, czyli tlenek węgla. To gaz bezbarwny, bezwonny i pozbawiony smaku — nie sposób go wyczuć, dopóki nie jest za późno. Zatrucie czadem zaczyna się niewinnie: od bólu głowy, senności i osłabienia. Potem przychodzi dezorientacja, utrata przytomności, a w wielu przypadkach — śmierć.

Tlenek węgla powstaje podczas niepełnego spalania paliw — w piecykach gazowych, kominkach czy kotłach. Jego emisję często powoduje niesprawna wentylacja, zatkany komin lub nadmiernie szczelne okna, które uniemożliwiają prawidłowy przepływ powietrza.

Tu także rozwiązaniem jest czujka — niewielkie urządzenie montowane na wysokości wzroku, najlepiej w pobliżu sypialni lub w korytarzu prowadzącym do niej. Wykryje niebezpieczne stężenie gazu, zanim człowiek poczuje jego skutki.

Nowe przepisy, większe bezpieczeństwo

23 grudnia 2024 roku weszło w życie znowelizowane rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczące ochrony przeciwpożarowej budynków. Przepisy mają na celu zmniejszenie liczby ofiar pożarów i zatruć tlenkiem węgla.

Nowelizacja rozporządzenia nakłada obowiązek wyposażenia pomieszczeń mieszkalnych, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, w co najmniej jedną autonomiczną czujkę dymu. W przypadku lokali mieszkalnych już istniejących, obowiązek montażu czujek wejdzie w życie 1 stycznia 2030 r.

Dla lokali i pomieszczeń nowo powstających obowiązek montażu czujek dymu i czujek tlenku węgla będzie miał zastosowanie już od 23 grudnia 2024 roku.

To krok w stronę bezpieczeństwa, który od dawna funkcjonuje w wielu krajach Zachodu. Ale na instalację czujki nie warto czekać do ostatniej chwili — każdy dzień zwłoki to ryzyko, którego nie da się oszacować.

Statystyki, które przemawiają do wyobraźni

W 2024 roku w Polsce odnotowano:

• ponad 27 tysięcy pożarów w budynkach mieszkalnych,
• 269 ofiar śmiertelnych i blisko 2 tysiące rannych,
• ponad 4 tysiące zdarzeń związanych z emisją tlenku węgla, w których zginęły 43 osoby.

To liczby, które mogłyby być znacznie niższe, gdyby w każdym domu znajdowała się choć jedna czujka dymu i czadu.

Lepiej zapobiegać niż żałować

Czujnik kosztuje kilkadziesiąt złotych. Tyle, co codzienne zakupy. A jednak jego sygnał może być najważniejszym dźwiękiem w życiu. Niech więc w naszych domach, obok alarmów antywłamaniowych i zamków w drzwiach, pojawi się także ten cichy strażnik — czujka dymu i czadu. Bo życie nasze i naszych bliskich jest warte znacznie więcej niż cena urządzenia.

Tekst powstał w ramach projektu „Bezpieczna społeczność – edukacja i doskonalenie umiejętności ratowniczych”, realizowanego przez OSP Grąbków i dofinansowanego ze środków Gminy Malanów.

DM/OSP Grąbków